(Ἱερομον. Σάββας)
11. Ἡ «ψυχοπάθεια» τοῦ ἀνθρώπου.
Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ἐπειδὴ εἶναι ἄρρωστος
καὶ ἔχει τὰ διάφορα πάθη, εἶναι (μὲ τὴν σωστὴ ἔννοια τοῦ ὅρου)
«ψυχοπαθής». Ὄχι μὲ τὴν ἔννοια ποὺ λέει ἡ ψυχιατρική, ἀλλὰ μὲ
τὴν Πατερικὴ ὁρολογία. Ἐπειδὴ ἔχει πάθη, εἶναι ἄρρωστη ἡ ψυχή
του, εἶναι «ψυχο-παθής».
Δὲν εἶναι ἀνάγκη κάποιος νὰ εἶναι -ἂς ποῦμε- σχιζοφρενὴς γιὰ νὰ
εἶναι ψυχοπαθὴς ἀλλά, ἀπὸ Πατερικῆς ἄποψης, ψυχοπάθεια
ὑπάρχει στὸν ἄνθρωπο ἐκεῖνον ποὺ δὲν λειτουργεῖ σωστὰ ἡ ψυχή
του. Ἡ ἐνέργεια τῆς ψυχῆς του, τὴν ὁποία -ὅπως εἴπαμε
προηγουμένως- τήν ὀνομάσαν οἱ ἅγιοι Πατέρες «νοερὰ ἐνέργεια»,
δέν λειτουργεῖ σωστά.
Ὅταν, λοιπόν, ἡ «νοερὰ ἐνέργεια» τοῦ ἀνθρώπου δὲν λειτουργεῖ
σωστὰ (καὶ σὲ ὅλους μας συμβαίνει αὐτό, ὅσο δὲν ἔχουμε
θεραπευτεῖ μέσα στὸ θεραπευτήριο ποὺ λέγεται Ἐκκλησία), ὁ
ἄνθρωπος εἶναι ψυχοπαθής. Τότε ὁ νοῦς του εἶναι γεμάτος ἀπὸ
λογισμούς καί αὐτό συνιστᾶ τήν «ἀκαθαρσία» του. Στόν ἐμπαθή
λοιπόν ἤ «ψυχοπαθή» (κατά τήν Πατερική ὁρολογία) ὁ νοῦς εἶναι
ἀκάθαρτος.
Σ’ αὐτὸ ἀκριβῶς ἔγκειται ἡ «ψυχοπάθειά» μας: Στὸ ὅτι ὁ νοῦς μας
εἶναι γεμάτος ἀπὸ λογισμούς, ἀπὸ σκέψεις. Ὄχι μόνον ἀπό κακοὺς
λογισμούς, ἀλλὰ καὶ ἀπό καλοὺς λογισμούς.
Θυμηθεῖτε!
-Τί εἴπαμε ὅτι εἶναι ὁ νοῦς;
-Εἶναι ἡ «νοερὰ ἐνέργεια» ποὺ ὑπάρχει μέσα στὴν καρδιὰ τοῦ
ἀνθρώπου.
Κανονικά, ἐκεῖ μέσα, στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς, δὲν πρέπει νὰ ὑπάρχει
καμμιὰ ἄλλη σκέψη, κανένας ἄλλος λογισμός ἐκτός ἀπό τόν Χριστό.
Θὰ πρέπει αὐτὴ ἡ «νοερὰ ἐνέργεια» νὰ κοινωνεῖ μὲ τὸν Θεό. Ἡ
κοινωνία δέ αὐτή γίνεται διά τῆς ἀδιαλείπτου προσευχῆς. Ὅταν,
λοιπόν, ἐκεῖ μέσα, στήν καρδιά, ὑπάρχουν καὶ ἄλλες σκέψεις, ἡ
«νοερὰ ἐνέργεια» δυσλειτουργεῖ, εἶναι «μπερδεμένη». Ὑπάρχει
κατά κάποιο τρόπο ἕνα «βραχυκύκλωμα» νοῦ καί διανοίας. Σκέψεις
πού θά ἔπρεπε νά εἶναι περιορισμένες στήν διάνοια κατεβαίνουν
στήν καρδιά καί παίρνουν τήν θέση πού ἀνήκει μόνο στόν Θεό.
Αὐτὸ τὸ «μπέρδεμα» τὸ ἔχουμε ὅλοι μέσα μας.
Γι’ αυτό βλέπετε, δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε σωστὴ προσευχή,
καθαρὴ προσευχὴ, καρδιακὴ -ὅπως λέμε- προσευχή. Διότι μέσα
στὴν καρδιὰ ὑπάρχουν πράγματα ποὺ δὲν ἔπρεπε νὰ ἔχουνε μπεῖ.
Σκέψεις, δηλαδή, διάφορες ἔχουν κατέβει ἀπὸ τὸν ἐγκέφαλο στὴν
καρδιά. Αὐτοί οἱ λογισμοί συνδέονται μέ ἐπιθυμίες καί γίνονται
ἐμπαθεῖς. Κανονικά ὅλοι αὐτοί οἱ λογισμοί θά ἔπρεπε νά μένουν
στήν διάνοια, στό ἐγκέφαλο. Δυστυχῶς ὅμως λόγῳ τῆς ἀπροσεξίας
μας κατέβηκαν καί μόλυναν τήν καρδιά μας…Ὄχι μόνον κακοὶ –
ξαναλέω- ἀλλὰ καὶ καλοὶ λογισμοὶ μπορεῖ νὰ εἶναι αὐτοί.
Ὅποιος, λοιπόν, ἔχει καλοὺς ἢ κακοὺς λογισμοὺς μέσα στὴν καρδιά
του, αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος, ἀπὸ Πατερικὴ ἄποψη, εἶναι «ψυχοπαθής».
Τὸ ξαναλέω: ἀπὸ Πατερικὴ ἄποψη. Μὴν μπερδεύεστε μὲ τοὺς
ψυχιατρικοὺς ὅρους. «Ἂς εἶναι οἱ λογισμοὶ αὐτοὶ ἠθικοὶ (ἀκόμα καὶ
ἠθικότατοι), ἀνήθικοι ἢ ὁ,τιδήποτε ἄλλο»[2]· εἶναι ξένο σῶμα -θὰ
λέγαμε- μέσα στὴν καρδιά. Δηλαδή, κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς
Ἐκκλησίας, ὅποιος δὲν ἔχει περάσει ἀπὸ κάθαρση τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὰ
πάθη καὶ δὲν ἔχει φθάσει, μὲ τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, σὲ
κατάσταση φωτισμοῦ, εἶναι ψυχοπαθής.
Ὁ ψυχοπαθὴς γιὰ τὸν ψυχίατρο εἶναι κάτι ἄλλο: εἶναι ἐκεῖνος ποὺ
πάσχει, ὅπως λέμε, ἀπὸ ψύχωση, εἶναι ὁ σχιζοφρενής.
Γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία, ὅμως, ἕνας ποὺ δὲν ἔχει περάσει στὴν κάθαρση
τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὰ πάθη καὶ δὲν ἔχει φθάσει στὸν φωτισμό, δὲν εἶναι
νορμὰλ -ἄς τὸ ποῦμε ἔτσι ἁπλὰ- δὲν εἶναι νορμάλ.
12. Ποῖος εἶναι ὁ ὑγιής πνευματικά ἄνθρωπος (νορμάλ).
-Καὶ τώρα, ποιὸς εἶναι νορμὰλ -θὰ λέγαμε- ἀπὸ ὀρθόδοξη ἄποψη;
-«Αὐτὸ μποροῦμε νὰ τὸ δοῦμε, ἐὰν διαβάσουμε τὴν ἀκολουθία τοῦ
Βαπτίσματος καὶ τὴν ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου Μύρου, ἡ ὁποία
τελεῖται στὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὴν Μεγάλη
Πέμπτη. Ὅπως ἐπίσης κι ἐὰν διαβάσουμε τὴν ἀκολουθία τῶν
ἐγκαινίων τῶν Ἱερῶν Ναῶν. Ἐκεῖ μέσα θὰ δοῦμε τί σημαίνει «Ναὸς
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» καὶ ἐκεῖ βλέπουμε, ποιὸς εἶναι ὁ
φωτισμένος»[3]. Τὸ λέμε μερικὲς φορές: «αὐτὸς εἶναι φωτισμένος
ἄνθρωπος».
- Ποιὸς εἶναι, ὅμως, ὁ φωτισμένος; Μόνο μέσα ἀπὸ τὴν
Λειτουργικὴ Παράδοση τὸ βλέπουμε, τὸ καταλαβαίνουμε. Ἡ
Ἐκκλησία δὲν ἔχει ἰδέες, ἀλλὰ ἔχει θεραπευτική, ἔχει ἰατρική. Καὶ
ὅταν κανεὶς γίνει ὑγιής, ἡ ὑγεία φαίνεται ἀπὸ κάποια συγκεκριμένα
πράγματα, ἀπὸ κάποια σημεῖα. Ὅπως κι ὅταν εἶσαι ἄρρωστος, πάλι
αὐτό φαίνεται.
Ὁ ὑγιής πνευματικά εἶναι ὁ φωτισμένος, αὐτός πού ἔχει γίνει ναός
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἕνας θεραπευμένος, πνευματικὸς ἄνθρωπος
καταλαβαίνει καί ποιὸς ἀπό τούς ἄλλους ἀνθρώπους εἶναι ὑγιὴς καὶ
ποιὸς εἶναι ἄρρωστος.
13. Πορεία πρὸς τὴν κάθαρση, τὸν φωτισμό, τὴν θέωση
Τί θὰ πεῖ ὅμως ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι «Ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»;
Ἄς τὸ ποῦμε ἀπὸ τώρα. Στόν ἄνθρωπο πού εἶναι «Ναὸς τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος» σημβαίνει τό ἑξῆς: Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι μέσα στὴν
καρδιὰ αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ προσεύχεται στὸν Θεό, κοινωνεῖ
μὲ τὸν Θεό. Εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τοῦ ἀρχαίου Ἀδάμ, τοῦ
προπτωτικοῦ Ἀδάμ στόν ἄνθρωπο. Διότι αὐτὸ ἦταν ὁ Ἀδὰμ πρὶν
ἀπ’ τὴν πτώση. Εἶχε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ κοινωνοῦσε συνεχῶς μὲ
τὸν Θεό. Αὐτὸ ξαναγίνεται τώρα μέσα στὴν Ἐκκλησία.
Μὲ τὴν κάθαρση, ὅταν κανεὶς ἀδειάσει ἀπὸ ὅλους αὐτοὺς τοὺς
λογισμούς (γιὰ τοὺς ὁποίους ὁμιλήσαμε), τότε δημιουργοῦνται οἱ
κατάλληλες προϋποθέσεις γιά τήν ἐνοίκηση τοῦ Παρακλήτου σ’
αὐτόν τόν ἄνθρωπο. Ἔρχεται τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Κατοικεῖ μέσα του.
Συμβαίνει αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Χριστός μας, ὅτι «θὰ ἔλθω Ἐγώ, μαζὶ μὲ
τὸν Πατέρα καὶ θὰ κάνουμε μονή, θὰ κάνουμε κατοικητήριο μέσα
σας». Καὶ τότε ὁ ἄνθρωπος εἶναι «ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».
Τότε γίνεται ναός. Ὅταν κάνει αὐτὴν τὴν διαδικασία, ὅταν
καθαριστεῖ, ἀδειάσει ἀπ’ ὅλους τους λογισμοὺς τὴν καρδιά του -καὶ
τοὺς καλοὺς καὶ τοὺς κακοὺς, ἐπαναλαμβάνω- τότε δίνει τὴν
δυνατότητα στὸ Ἅγιο Πνεῦμα (τὸ ὁποῖο θέλει, ποθεῖ νὰ ἑνωθεῖ μαζί
μας) νὰ ἔρθει μέσα του καὶ νὰ κάνει Ἐκεῖνο τὴν προσευχή.
Γιὰ αὐτό, στὴν κυριολεξία, αὐτὸ ποὺ λέμε προσευχή, «νοερὰ
προσευχή», δὲν εἶναι αὐτὸ ποὺ κάνουμε ἐμεῖς, ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ κάνει
τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ὅταν ἔρθει μέσα μας. Μέχρι τότε, αὐτὸ ποὺ
κάνουμε ἐμεῖς εἶναι ἀτελές, εἶναι ἁπλά μία δική μας προσπάθεια, ἡ
ὁποία προετοιμάζει τήν ἕνωσή μας μέ τόν Θεό. Γιά νά γίνει ὅμως ἡ
γεφύρωση, ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μετά τοῦ Θεοῦ θά πρέπει νά
ἔλθει ὁ Θεός καί νά τήν τελεσιουργήσει.
Ἡ δική μας ἀδιάλειπτη προσευχή ξεκινάει ἀπὸ τὸ στόμα: «Κύριε
Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν με». Μετὰ τὸ παίρνει ἡ διάνοια καὶ μετὰ τὸ
κατεβάζει στὴν καρδιά. Σιγὰ-σιγά, ὅταν χρονίσει ἐκεῖ μέσα στὴν
καρδιὰ αὐτὴ ἡ μονολόγιστη εὐχή, τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν
με», -ποὺ τὸ κάνουμε ἐμεῖς, ἐπαναλαμβάνω- αὐτή ἡ συνεχής
ἐπίκληση τοῦ Θείου Ὀνόματος διώχνει ὅλους τους λογισμούς. Αὐτὸς
εἶναι ὁ τρόπος.
14. Πῶς γίνεται ἡ κάθαρση καί ὁ Φωτισμός.
Θὰ μοῦ πεῖτε: «Ὡραία Πάτερ! – Πῶς γίνεται λοιπὸν αὐτὴ ἡ
κάθαρση; Πῶς φεύγουν αὐτοὶ οἱ λογισμοὶ πού ἔχουνε μπεῖ μέσα
στὴν καρδιά μας;»
-Ἀκριβῶς μ’ αὐτό. (Δηλαδὴ μὲ τὴν ἀδιάλειπτη ἐπίκληση τοῦ Θείου
Ὀνόματος στὴν καρδιά μας). Καὶ ὄχι μόνο μ’ αὐτό, βέβαια, ἀλλὰ καὶ
μὲ ὅλη τὴν ὑπόλοιπη ἀσκητική, θεραπευτικὴ ἀγωγὴ τῆς Ἐκκλησίας
μας, ποὺ σημαίνει μετάνοια, νηστεία, ἀγρυπνία, λειτουργικὴ ζωὴ
(δηλ. νὰ πηγαίνεις στίς ἀκολουθίες καί πρό πάντων στὴν Θεία
Λειτουργία), σημαίνει ὀρθὴ δογματικὴ συνείδηση (δηλ. νὰ πιστεύεις
σωστά, ὀρθόδοξα).
Δὲν μπορεῖς νὰ εἶσαι αἱρετικός, γιὰ παράδειγμα, καὶ νὰ κάνεις
«νοερὰ προσευχή». Ἐὰν δὲν ἔχεις ὀρθὰ «πιστεύω» γιὰ τὸν Θεό, γιὰ
τὴν Ἁγία Τριάδα, γιὰ τὸν Χριστό, δὲν κάνεις τίποτα. Ἕνας
ἀβάπτιστος ἢ ἕνας ἀκατήχητος, ἕνας ποὺ ἔχει ξεκλίνει ἀπὸ τὴν
ὀρθόδοξη πίστη, ἂς κάνει ὅση «νοερὰ προσευχὴ» θέλει. Δὲν θὰ
κατορθώσει τίποτα.
Ὅλα αὐτὰ (δηλαδή ἡ ἀσκητικὴ-θεραπευτικὴ ἀγωγὴ τῆς Ἐκκλησίας
μας, συνδυασμένη μὲ τὴν ὀρθὴ πίστη καὶ τὴν συμμετοχὴ στὰ Ἅγια
Μυστήρια) ὁδηγοῦν στὴν κάθαρση ἀπὸ τὰ πάθη καὶ ἀπὸ τοὺς
λογισμούς.
Ὅταν, λοιπόν, κατεβεῖ ἡ προσευχή μας στὴν καρδιά, διώχνει ὅλους
αὐτοὺς τοὺς λογισμούς, μένει καθαρὴ ἡ καρδιά, ὅποτε εἰσέρχεται τὸ
Ἅγιο Πνεῦμα. Καὶ τότε συμβαίνει ὁ φωτισμός, τὸ δεύτερο στάδιο
τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Καὶ τότε εἶναι πού γίνεται ὁ ἄνθρωπος «ναὸς
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».
15. Οἱ προσευχές τῆς Ἐκκλησίας ὁμιλοῦν γιά τήν κάθαρση καί τόν
φωτισμό.
Ὅλες οἱ ἀκολουθίες καθὼς καὶ ἡ ἀσκητικὴ-ἡσυχαστικὴ Παράδοση
τῆς Ἐκκλησίας μας ἀναφέρονται κυρίως σὲ τρεῖς πνευματικὲς
καταστάσεις. Τὶς δύο τὶς ἀναφέραμε ἤδη…
Ἡ πρώτη: ἡ κάθαρση ἀπὸ τὰ πάθη τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος.
Ἡ δεύτερη: ὁ φωτισμὸς τοῦ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν Χάρη τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος.
Καὶ ἡ τρίτη: ἡ θέωση τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος τοῦ ἀνθρώπου,
πάλι ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα.
Οἱ Ἅγιοι Πατέρες κυρίως ὁμιλοῦν γιὰ τὴν κάθαρση καὶ τὸν
φωτισμό.
Οἱ ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἐκφράσεις τῆς λογικῆς λατρείας,
δηλαδή τῆς λατρείας ποὺ κάνουμε μὲ τὴν διάνοια καὶ ὄχι μὲ τὴν
καρδιά. Αὐτὸ ποὺ κάνουμε μὲ τὴν καρδιὰ δὲν ἀκούγεται. Ἡ
καρδιακὴ προσευχὴ εἶναι μυστική. Στὸν ναό, στὶς ἀκολουθίες τῆς
Ἐκκλησίας ὁμιλοῦμε, διαβάζουμε, ψάλλουμε, δηλαδὴ διατυπώνουμε
μὲ τὴν λογική μας προσευχὲς καὶ τὶς λέμε δυνατὰ ὥστε νὰ τὶς ἀκούει
καὶ ὁ ἄλλος. Αὐτὴ ἡ προσευχὴ λέγεται λογική. Αὐτὴ εἶναι ἡ λογικὴ
λατρεία. Οἱ προσευχὲς ποὺ ἔχουν συντάξει οἱ Ἅγιοι Πατέρες- ἡ
λογικὴ λατρεία- μᾶς μιλᾶνε γι’ αὐτὰ τὰ δύο στάδια, κυρίως: τήν
κάθαρση καὶ τὸν φωτισμό.
16. Ὁ φωτισμός.
Αὐτὰ τὰ δύο στάδια (τῆς κάθαρσης καί τοῦ φωτισμοῦ) τὰ δίνει ὁ
Θεὸς σὲ ὅλους, ὅσοι τό ἐπιθυμοῦν –δὲν κάνει διακρίσεις. Μπορεῖ ὁ
ἄνθρωπος ἐάν θελήσει, νά περάσει ἀπό τό πρῶτο καί νά φθάσει στό
δεύτερο στάδιο.
Τό μόνο πού ἀπαιτεῖται εἶναι ὁ ἄνθρωπος νὰ μετανοήσει, νὰ μπεῖ
στὴν διαδικασία τῆς προσπάθειας νὰ καθαρίσει τὴν ψυχή του, τὸν
νοῦ του, τὴν καρδιά του, συνεργαζόμενος μὲ τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος. Ὅταν τὸ κάνει αὐτὸ ὁ ἄνθρωπος, σίγουρα θὰ φθάσει
καὶ στὸν φωτισμό.
Ὁ φωτισμὸς δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε
«πρόγευση τοῦ Παραδείσου». Αἰσθάνεται πλέον ὁ ἄνθρωπος ὅτι
εἶναι ἀπὸ τώρα στὸν Παράδεισο. Γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ «ἐπὶ γῆς
Παράδεισος» .Πραγματικὰ μέλος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι αὐτὸς ποὺ ζεῖ
μέσα στὸν Παράδεισο ἀπὸ τώρα. Ἔχει φτάσει στὸν φωτισμό, δηλ.
ἔχει γίνει ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος!
Ἔτσι, λοιπόν, νορμὰλ ὀρθόδοξος (πιστός) ποιὸς εἶναι; (γιὰ νὰ
ξαναγυρίσουμε στὴν ἐρώτηση)
-Εἶναι μήπως ὁ βαπτισμένος ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει ὑποστεῖ κάθαρση;
-Ὄχι, βέβαια.
-Μήπως εἶναι ὁ καθαρμένος καὶ φωτισμένος;
-Βέβαια! Αὐτὸς εἶναι.
17. Ἀφοῦ βαπτιζόμεθα γιατί χρειαζόμαστε πάλι κάθαρση;
Δὲν ἀρκεῖ, λοιπόν, νὰ βαπτισθεῖς, ἀλλὰ θὰ πρέπει νὰ κάνεις καὶ
αὐτὸ ποὺ λέμε κάθαρση.
«Γιατί», θὰ μοῦ πεῖτε, «νὰ κάνω τὴν κάθαρση; Δὲν φθάνει τὸ
Βάπτισμα γιὰ νὰ μᾶς καθαρίσει;»
Φθάνει, ἀλλὰ δυστυχῶς, ἀμέσως μετὰ τὸ Βάπτισμα, ἐμεῖς οἱ ἴδιοι
ἐπαναλαμβάνουμε τὴν παρακοὴ τοῦ Ἀδὰμ, ὄχι μία, ἀλλά πολλὲς
φορὲς.
Θὰ μοῦ πεῖτε:
-«Ἐμεῖς τότε (ὅταν μᾶς βάπτισαν) ἤμασταν μωρά».
-Ε, τὸ κάνουν οἱ γονεῖς μας καὶ τὸ περιβάλλον μας. Αὐτοὶ στὴν
ἀρχὴ καὶ στὴν συνέχεια καὶ ἐμεῖς ἐπιτρέπουμε νὰ μπαίνει πάλι μέσα
μας τὸ «μπάζο» τῆς ἁμαρτίας.
Ἡ κενοδοξία, ὁ ἐγωισμός μας, τρέφονται πολὺ καλὰ ἀπὸ τὸ
περιβάλλον μας, ἀπὸ τοὺς γονεῖς καὶ τοὺς λοιποὺς συγγενεῖς. Μὲ τὰ
«μπράβο-μπράβο»! ποὺ μᾶς λένε, ὅλα αὐτά… ξυπνᾶνε πάλι τὰ πάθη
μέσα μας. Μολύνεται πάλι ὁ νοῦς μας ἀπό τήν ὑπερηφάνεια καί ὅλα
τά ἄλλα πάθη, ὁπότε χάνουμε ἤ, πιό σωστά, «ἀπενεργοποιοῦμε» τὸ
Ἅγιο Πνεῦμα, πού εἴχαμε πάρει μέ τά Ἅγια Μυστήρια τοῦ Ἁγίου
Βαπτίσματος καί τοῦ Ἁγίου Χρίσματος. Ἔτσι, χρειάζεται νὰ γίνει
πάλι αὐτὴ ἡ κάθαρση, αὐτήν τήν φορά, διὰ τῆς μετανοίας, τῶν
δακρύων καί τῆς ἐξομολογήσεως.
18. Σέ τί διαφέρουν οἱ «νορμάλ» Ὀρθόδοξοι ἀπό τούς ἄλλους
Ὀρθοδόξους.
-Ἄραγε, τώρα, σὲ τί διαφέρουν οἱ νορμὰλ ὀρθόδοξοι ἀπὸ τοὺς
ἄλλους ὀρθόδοξους; Δηλαδή, οἱ «καθαρμένοι» ἀπὸ τοὺς ἄλλους;
-Διαφέρουν στὸ δόγμα;
-Ὄχι βέβαια. Γιατί ὅλοι οἱ ὀρθόδοξοι, γενικά, ἔχουμε τὸ ἴδιο δόγμα
καὶ ὅλοι ξερουμε ὅτι πιστεύουμε σωστά. Ἔχουμε τὸ «Πιστεύω» καὶ
πράγματι τό λέμε σωστὰ (δηλαδή χωρίς ἀλλοιώσεις, προσθῆκες ἤ
ἀφαιρέσεις). Ὅσοι τὸ ξέρουμε δηλαδή…
Ὕποθέστε τώρα ὅτι σὲ ἕναν ναὸ μέσα ὑπάρχουν 300 ὀρθόδοξοι καὶ
κάνουμε Θεία Λειτουργία. Ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς 300, ὑποθέστε πάλι ὅτι
μόνο οἱ πέντε εἶναι σὲ κατάσταση φωτισμοῦ. Ἔχουν ὑποστεῖ τὴν
κάθαρση, ἔχουν κάνει τὴν κάθαρση στὸν ἑαυτό τους καὶ ἔχουνε
φωτιστεῖ ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Μόνο οἱ πέντε! Ἐνῶ οἱ ἄλλοι
ὑποθέστε ὅτι δὲν εἶναι φωτισμένοι. Μάλιστα οἱ ἄλλοι δὲν ἔχουν
ἰδέα τοῦ τί εἶναι κάθαρση, ὅπως συμβαίνει δυστυχῶς συνήθως…
Τίθεται λοιπόν τὸ ἐρώτημα:
-Οἱ «νορμὰλ» ὀρθόδοξοι χριστιανοί, μεταξὺ αὐτῶν (δηλ. ἀπὸ τοὺς
300), πόσοι εἶναι ;
-Δυστυχῶς, μόνον οἱ πέντε. Φαίνεται …σκληρό, ἀλλὰ ἔτσι εἶναι. Κι
ἂν σκεφτεῖ κανείς: «πόσοι εἶναι αὐτοὶ ποῦ ἐκκλησιάζονται κάθε
Κυριακή (ἀπὸ τό σύνολο τῶν ὀρθοδόξων Ἐλλήνων);». Εἶναι μόνο
τὸ 3%. Ἀπὸ αὐτὸ τὸ 3%, πάλι, πόσοι ξέρουν τί σημαίνει κάθαρση
ἀπὸ τὰ πάθη ἔτσι ὥστε νά βρίσκονται στήν προσπάθεια αὐτή; Καί
πόσοι ἔχουν φθάσει στήν κάθαρση γιά νά εἶναι «νορμάλ»;
Καταλάβατε;(…) Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι τὸ θέμα δὲν εἶναι ἁπλῶς νὰ
πηγαίνουμε στὴν ἐκκλησία, ἢ ἁπλῶς νὰ κάνουμε κάποιες
θρησκευτικὲς πράξεις: Γιὰ παράδειγμα νὰ ἀνάβουμε κεριά, νὰ
κάνουμε Εὐχέλαια, νὰ κάνουμε Ἁγιασμοὺς καὶ φτάνει…Τότε δέν
εἴμαστε ἐντάξει…
Μπορεῖ ἐνδεχομένως νὰ πᾶμε καὶ σὲ μία ὁμιλία, νὰ στείλουμε καὶ τὰ
παιδιά μας στὸ Κατηχητικό… Αὐτὰ ὅλα εἶναι θρησκευτικὲς πράξεις,
ἀλλά, ἂν δὲν προχωρήσουμε στὴν κάθαρση ἀπὸ τὰ πάθη καὶ στὸ
φωτισμό, οὐσιαστικὰ δὲν εἴμαστε «νορμάλ». Δὲν εἴμαστε μέσα στὴν
Ἐκκλησία.
Ἡ κάθαρση κι ὁ φωτισμός, μάλιστα, εἶναι συγκεκριμένες
καταστάσεις καὶ μποροῦν νὰ ἐξακριβωθοῦν ἀπὸ τούς ἔμπειρους καὶ
φωτισμένους πνευματικοὺς Πατέρες.
Ὅποτε, ἔχουμε ἐδῶ –προσέξτε- καθαρὰ ἰατρικὰ κριτήρια. Εἴπαμε
ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἰατρεῖο κι ἔχει ἰατρούς: τοὺς πνευματικοὺς
Πατέρες μὲ πρῶτο ἀρχίατρο τὸν ἴδιο τὸν Κύριο.
Στὴν Ἐκκλησία ὁμιλοῦμε γιὰ πράγματα κι ὄχι γιὰ ἰδέες, οὔτε γιὰ
φιλοσοφίες. Ἐφόσον ὁ νοῦς εἶναι ἕνα φυσιολογικὸ ὄργανο τοῦ
ἀνθρώπου, τοῦ κάθε ἀνθρώπου, καὶ τὸν ἔχουν ὄχι μόνον οἱ
Ἕλληνες ἢ οἱ Ὀρθόδοξοι, ἀλλὰ καὶ οἱ μουσουλμάνοι καὶ οἱ
βουδιστὲς κι ὅλος ὁ κόσμος, τότε: ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουν τὴν ἴδια
ἀνάγκη γιὰ κάθαρση καὶ φωτισμό. Τοῦτο συμβαίνει διότι, ὅπως
εἴπαμε, ὅλων ὁ νοῦς εἶναι σκοτισμένος.
19. Ἡ Ὀρθοδοξία δέχεται ὅλους τούς ἀνθρώπους πρός θεραπείαν
χωρίς νά τούς ἐξαναγκάζει.
Ἡ Ὀρθοδοξία ἀγκαλιάζει ὅλους τούς ἀνθρώπους, γιατί δὲν εἶναι
θρησκεία. Εἶναι θεραπεία, εἶναι θεραπευτική, εἶναι ἰατρεῖο.
Ὅταν πᾶς στὸν γιατρὸ δὲν σὲ ρωτάει: «-Εἶσαι Ἕλληνας; -Νὰ σὲ
πάρω» ἢ «-Εἶσαι Ἀλβανὸς ἢ εἶσαι διαφορετικός; -Δὲν σὲ παίρνω.»
Ὁ ἰατρὸς τοὺς θεραπεύει ὅλους, ἂν εἶναι «σωστὸς» φυσικά.
Ἔτσι καὶ ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι ἑνὸς κράτους ἢ ἑνὸς ἔθνους. Γι’
αὐτό, βλέπετε, δὲν λέμε: «Ἡ Ἐκκλησία τῶν Ἑλλήνων», ἀλλὰ: «Ἡ
Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος».
- Καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ποιὸν ἔχει μέσα; Γιὰ ποιοὺς
ἐνδιαφέρεται; Μόνο γιὰ τοὺς Ἕλληνες;
- Ὄχι. Γιὰ ὅλους, ὅσοι κατοικοῦν αὐτὴν τὴν στιγμὴ στὴν Ἑλλάδα.
Εἶναι Ἀλβανοί, εἶναι Ταϊβανέζοι, εἶναι ἀπὸ τὸ Νέο Δελχί, ἀπ’ ὅπου
καὶ νὰ ‘ναι, ἡ Ἐκκλησία τοὺς ἀγκαλιάζει ὅλους αὐτούς. Ἄν ὅλοι
αὐτοί πᾶνε στὸ ἰατρεῖο αὐτό (στήν Ἐκκλησία), θὰ τοὺς θεραπεύσει,
θὰ τοὺς δεχθεῖ, γιατί ὅλων αὐτῶν ὁ νοῦς εἶναι ἄρρωστος καί ἡ
Ἐκκλησία εἶναι γιά νά θεραπεύσει ὅλον τόν κόσμο.
Ἐπίσης λέμε: «Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν». Δὲν λέμε «Ἀρχιεπίσκοπος
τῶν Ἀθηναίων». Ὅσοι μένουν στὴν Ἀθήνα, δηλαδή, εἶναι κάτω ἀπὸ
τὴν ποιμαντική του φροντίδα καὶ τήν ἀγάπη, είναι μέσα στό
ποιμαντικό του ἐνδιαφέρον. Τοὺς ἀγκαλιάζει ὅλους ἡ Ἐκκλησία.
Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἑνότητα τῶν πάντων καὶ
μέσα στὴν Ἐκκλησία εἴμαστε ὅλοι -ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστὸς π.
Πορφύριος-. Εἴμαστε ὅλοι «δυνάμει»· μακάρι νὰ γίνουμε καὶ
«ἐνεργείᾳ», δηλαδὴ νὰ μποῦμε (ὅλος ὁ κόσμος νὰ μπεῖ) ἐκεῖ μέσα μὲ
τὴν θέλησή μας.
Ὁ Χριστὸς Μας δὲν ἀναγκάζει κανέναν νὰ πάει νὰ θεραπευτεῖ.
Εἶναι πολὺ -θὰ λέγαμε- «δημοκρατικός», πολὺ περισσότερο ἀπὸ
ὅσο ἀντιλαμβανόμαστε τὴν ἔννοια τῆς δημοκρατίας καὶ τοῦ
δημοκρατικοῦ σήμερα. Ὅποιος θέλει νὰ πάει κοντά Του, τὸν
δέχεται, ἀλλὰ κανέναν δὲν τὸν ἀναγκάζει νὰ θεραπευθεῖ.
20. Μόνο ἡ Ἐκκλησία θεραπεύει τήν ἀνθρώπινη ψυχή.
Ἡ θεραπευτικὴ ἀγωγὴ εἶναι μία. Δὲν ὑπάρχουν πολλὲς θεραπεῖες
γιὰ τὸν νοῦ. Μία εἶναι: αὐτὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.
Οἱ «λεγόμενες» ψυχοθεραπεῖες, ποὺ κυκλοφοροῦν στὸν κόσμο ἀπὸ
τοὺς (συγχωρέστε με, δὲν εἶναι δική μου ἡ ἔκφραση, εἶναι τοῦ
πατρὸς Πορφυρίου) «λεγόμενους ψυχιάτρους» καὶ ψυχοθεραπευτές,
τουλάχιστον στὴν Ἑλλάδα, εἶναι 120!
Ἑκατὸν εἴκοσι διαφορετικὲς «ψυχοθεραπεῖες» κυκλοφοροῦν
σήμερα στὴν Ἑλλάδα! Ἀπὸ αὐτὸ καὶ μόνο καταλαβαίνει κανεὶς ὅτι
δὲν ὑπάρχει θεραπεία ἐκεῖ μέσα, μέσα σὲ αὐτὰ τὰ συστήματα καί τά
«ψυχιατρικά καταστήματα». Γιατί, ἐὰν ὑπῆρχε, δὲν θὰ ἦταν ἀνάγκη
νὰ ὑπάρχουν 120 μέθοδοι. Μία θὰ ὑπῆρχε καὶ θὰ ἦταν ἀρκετή.
Ὅπου βλέπει κανεὶς πολλὰ φάρμακα καὶ πολλὲς μεθόδους, γιὰ τὸ
ἴδιο νόσημα, αὐτό σημαίνει ὅτι δὲν ἔχουμε θεραπεία, δὲν ξέρουμε
τὴν θεραπεία.
(Συνεχίζεται)
Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης
http://HristosPanagia.blogspot.com
11. Ἡ «ψυχοπάθεια» τοῦ ἀνθρώπου.
Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ἐπειδὴ εἶναι ἄρρωστος
καὶ ἔχει τὰ διάφορα πάθη, εἶναι (μὲ τὴν σωστὴ ἔννοια τοῦ ὅρου)
«ψυχοπαθής». Ὄχι μὲ τὴν ἔννοια ποὺ λέει ἡ ψυχιατρική, ἀλλὰ μὲ
τὴν Πατερικὴ ὁρολογία. Ἐπειδὴ ἔχει πάθη, εἶναι ἄρρωστη ἡ ψυχή
του, εἶναι «ψυχο-παθής».
Δὲν εἶναι ἀνάγκη κάποιος νὰ εἶναι -ἂς ποῦμε- σχιζοφρενὴς γιὰ νὰ
εἶναι ψυχοπαθὴς ἀλλά, ἀπὸ Πατερικῆς ἄποψης, ψυχοπάθεια
ὑπάρχει στὸν ἄνθρωπο ἐκεῖνον ποὺ δὲν λειτουργεῖ σωστὰ ἡ ψυχή
του. Ἡ ἐνέργεια τῆς ψυχῆς του, τὴν ὁποία -ὅπως εἴπαμε
προηγουμένως- τήν ὀνομάσαν οἱ ἅγιοι Πατέρες «νοερὰ ἐνέργεια»,
δέν λειτουργεῖ σωστά.
Ὅταν, λοιπόν, ἡ «νοερὰ ἐνέργεια» τοῦ ἀνθρώπου δὲν λειτουργεῖ
σωστὰ (καὶ σὲ ὅλους μας συμβαίνει αὐτό, ὅσο δὲν ἔχουμε
θεραπευτεῖ μέσα στὸ θεραπευτήριο ποὺ λέγεται Ἐκκλησία), ὁ
ἄνθρωπος εἶναι ψυχοπαθής. Τότε ὁ νοῦς του εἶναι γεμάτος ἀπὸ
λογισμούς καί αὐτό συνιστᾶ τήν «ἀκαθαρσία» του. Στόν ἐμπαθή
λοιπόν ἤ «ψυχοπαθή» (κατά τήν Πατερική ὁρολογία) ὁ νοῦς εἶναι
ἀκάθαρτος.
Σ’ αὐτὸ ἀκριβῶς ἔγκειται ἡ «ψυχοπάθειά» μας: Στὸ ὅτι ὁ νοῦς μας
εἶναι γεμάτος ἀπὸ λογισμούς, ἀπὸ σκέψεις. Ὄχι μόνον ἀπό κακοὺς
λογισμούς, ἀλλὰ καὶ ἀπό καλοὺς λογισμούς.
Θυμηθεῖτε!
-Τί εἴπαμε ὅτι εἶναι ὁ νοῦς;
-Εἶναι ἡ «νοερὰ ἐνέργεια» ποὺ ὑπάρχει μέσα στὴν καρδιὰ τοῦ
ἀνθρώπου.
Κανονικά, ἐκεῖ μέσα, στὸν χῶρο τῆς καρδιᾶς, δὲν πρέπει νὰ ὑπάρχει
καμμιὰ ἄλλη σκέψη, κανένας ἄλλος λογισμός ἐκτός ἀπό τόν Χριστό.
Θὰ πρέπει αὐτὴ ἡ «νοερὰ ἐνέργεια» νὰ κοινωνεῖ μὲ τὸν Θεό. Ἡ
κοινωνία δέ αὐτή γίνεται διά τῆς ἀδιαλείπτου προσευχῆς. Ὅταν,
λοιπόν, ἐκεῖ μέσα, στήν καρδιά, ὑπάρχουν καὶ ἄλλες σκέψεις, ἡ
«νοερὰ ἐνέργεια» δυσλειτουργεῖ, εἶναι «μπερδεμένη». Ὑπάρχει
κατά κάποιο τρόπο ἕνα «βραχυκύκλωμα» νοῦ καί διανοίας. Σκέψεις
πού θά ἔπρεπε νά εἶναι περιορισμένες στήν διάνοια κατεβαίνουν
στήν καρδιά καί παίρνουν τήν θέση πού ἀνήκει μόνο στόν Θεό.
Αὐτὸ τὸ «μπέρδεμα» τὸ ἔχουμε ὅλοι μέσα μας.
Γι’ αυτό βλέπετε, δὲν μποροῦμε νὰ κάνουμε σωστὴ προσευχή,
καθαρὴ προσευχὴ, καρδιακὴ -ὅπως λέμε- προσευχή. Διότι μέσα
στὴν καρδιὰ ὑπάρχουν πράγματα ποὺ δὲν ἔπρεπε νὰ ἔχουνε μπεῖ.
Σκέψεις, δηλαδή, διάφορες ἔχουν κατέβει ἀπὸ τὸν ἐγκέφαλο στὴν
καρδιά. Αὐτοί οἱ λογισμοί συνδέονται μέ ἐπιθυμίες καί γίνονται
ἐμπαθεῖς. Κανονικά ὅλοι αὐτοί οἱ λογισμοί θά ἔπρεπε νά μένουν
στήν διάνοια, στό ἐγκέφαλο. Δυστυχῶς ὅμως λόγῳ τῆς ἀπροσεξίας
μας κατέβηκαν καί μόλυναν τήν καρδιά μας…Ὄχι μόνον κακοὶ –
ξαναλέω- ἀλλὰ καὶ καλοὶ λογισμοὶ μπορεῖ νὰ εἶναι αὐτοί.
Ὅποιος, λοιπόν, ἔχει καλοὺς ἢ κακοὺς λογισμοὺς μέσα στὴν καρδιά
του, αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος, ἀπὸ Πατερικὴ ἄποψη, εἶναι «ψυχοπαθής».
Τὸ ξαναλέω: ἀπὸ Πατερικὴ ἄποψη. Μὴν μπερδεύεστε μὲ τοὺς
ψυχιατρικοὺς ὅρους. «Ἂς εἶναι οἱ λογισμοὶ αὐτοὶ ἠθικοὶ (ἀκόμα καὶ
ἠθικότατοι), ἀνήθικοι ἢ ὁ,τιδήποτε ἄλλο»[2]· εἶναι ξένο σῶμα -θὰ
λέγαμε- μέσα στὴν καρδιά. Δηλαδή, κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς
Ἐκκλησίας, ὅποιος δὲν ἔχει περάσει ἀπὸ κάθαρση τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὰ
πάθη καὶ δὲν ἔχει φθάσει, μὲ τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, σὲ
κατάσταση φωτισμοῦ, εἶναι ψυχοπαθής.
Ὁ ψυχοπαθὴς γιὰ τὸν ψυχίατρο εἶναι κάτι ἄλλο: εἶναι ἐκεῖνος ποὺ
πάσχει, ὅπως λέμε, ἀπὸ ψύχωση, εἶναι ὁ σχιζοφρενής.
Γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία, ὅμως, ἕνας ποὺ δὲν ἔχει περάσει στὴν κάθαρση
τῆς ψυχῆς ἀπὸ τὰ πάθη καὶ δὲν ἔχει φθάσει στὸν φωτισμό, δὲν εἶναι
νορμὰλ -ἄς τὸ ποῦμε ἔτσι ἁπλὰ- δὲν εἶναι νορμάλ.
12. Ποῖος εἶναι ὁ ὑγιής πνευματικά ἄνθρωπος (νορμάλ).
-Καὶ τώρα, ποιὸς εἶναι νορμὰλ -θὰ λέγαμε- ἀπὸ ὀρθόδοξη ἄποψη;
-«Αὐτὸ μποροῦμε νὰ τὸ δοῦμε, ἐὰν διαβάσουμε τὴν ἀκολουθία τοῦ
Βαπτίσματος καὶ τὴν ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου Μύρου, ἡ ὁποία
τελεῖται στὸ Πατριαρχεῖο τῆς Κωνσταντινουπόλεως τὴν Μεγάλη
Πέμπτη. Ὅπως ἐπίσης κι ἐὰν διαβάσουμε τὴν ἀκολουθία τῶν
ἐγκαινίων τῶν Ἱερῶν Ναῶν. Ἐκεῖ μέσα θὰ δοῦμε τί σημαίνει «Ναὸς
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος» καὶ ἐκεῖ βλέπουμε, ποιὸς εἶναι ὁ
φωτισμένος»[3]. Τὸ λέμε μερικὲς φορές: «αὐτὸς εἶναι φωτισμένος
ἄνθρωπος».
- Ποιὸς εἶναι, ὅμως, ὁ φωτισμένος; Μόνο μέσα ἀπὸ τὴν
Λειτουργικὴ Παράδοση τὸ βλέπουμε, τὸ καταλαβαίνουμε. Ἡ
Ἐκκλησία δὲν ἔχει ἰδέες, ἀλλὰ ἔχει θεραπευτική, ἔχει ἰατρική. Καὶ
ὅταν κανεὶς γίνει ὑγιής, ἡ ὑγεία φαίνεται ἀπὸ κάποια συγκεκριμένα
πράγματα, ἀπὸ κάποια σημεῖα. Ὅπως κι ὅταν εἶσαι ἄρρωστος, πάλι
αὐτό φαίνεται.
Ὁ ὑγιής πνευματικά εἶναι ὁ φωτισμένος, αὐτός πού ἔχει γίνει ναός
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἕνας θεραπευμένος, πνευματικὸς ἄνθρωπος
καταλαβαίνει καί ποιὸς ἀπό τούς ἄλλους ἀνθρώπους εἶναι ὑγιὴς καὶ
ποιὸς εἶναι ἄρρωστος.
13. Πορεία πρὸς τὴν κάθαρση, τὸν φωτισμό, τὴν θέωση
Τί θὰ πεῖ ὅμως ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι «Ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»;
Ἄς τὸ ποῦμε ἀπὸ τώρα. Στόν ἄνθρωπο πού εἶναι «Ναὸς τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος» σημβαίνει τό ἑξῆς: Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι μέσα στὴν
καρδιὰ αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ προσεύχεται στὸν Θεό, κοινωνεῖ
μὲ τὸν Θεό. Εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τοῦ ἀρχαίου Ἀδάμ, τοῦ
προπτωτικοῦ Ἀδάμ στόν ἄνθρωπο. Διότι αὐτὸ ἦταν ὁ Ἀδὰμ πρὶν
ἀπ’ τὴν πτώση. Εἶχε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ κοινωνοῦσε συνεχῶς μὲ
τὸν Θεό. Αὐτὸ ξαναγίνεται τώρα μέσα στὴν Ἐκκλησία.
Μὲ τὴν κάθαρση, ὅταν κανεὶς ἀδειάσει ἀπὸ ὅλους αὐτοὺς τοὺς
λογισμούς (γιὰ τοὺς ὁποίους ὁμιλήσαμε), τότε δημιουργοῦνται οἱ
κατάλληλες προϋποθέσεις γιά τήν ἐνοίκηση τοῦ Παρακλήτου σ’
αὐτόν τόν ἄνθρωπο. Ἔρχεται τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Κατοικεῖ μέσα του.
Συμβαίνει αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Χριστός μας, ὅτι «θὰ ἔλθω Ἐγώ, μαζὶ μὲ
τὸν Πατέρα καὶ θὰ κάνουμε μονή, θὰ κάνουμε κατοικητήριο μέσα
σας». Καὶ τότε ὁ ἄνθρωπος εἶναι «ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».
Τότε γίνεται ναός. Ὅταν κάνει αὐτὴν τὴν διαδικασία, ὅταν
καθαριστεῖ, ἀδειάσει ἀπ’ ὅλους τους λογισμοὺς τὴν καρδιά του -καὶ
τοὺς καλοὺς καὶ τοὺς κακοὺς, ἐπαναλαμβάνω- τότε δίνει τὴν
δυνατότητα στὸ Ἅγιο Πνεῦμα (τὸ ὁποῖο θέλει, ποθεῖ νὰ ἑνωθεῖ μαζί
μας) νὰ ἔρθει μέσα του καὶ νὰ κάνει Ἐκεῖνο τὴν προσευχή.
Γιὰ αὐτό, στὴν κυριολεξία, αὐτὸ ποὺ λέμε προσευχή, «νοερὰ
προσευχή», δὲν εἶναι αὐτὸ ποὺ κάνουμε ἐμεῖς, ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ κάνει
τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ὅταν ἔρθει μέσα μας. Μέχρι τότε, αὐτὸ ποὺ
κάνουμε ἐμεῖς εἶναι ἀτελές, εἶναι ἁπλά μία δική μας προσπάθεια, ἡ
ὁποία προετοιμάζει τήν ἕνωσή μας μέ τόν Θεό. Γιά νά γίνει ὅμως ἡ
γεφύρωση, ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μετά τοῦ Θεοῦ θά πρέπει νά
ἔλθει ὁ Θεός καί νά τήν τελεσιουργήσει.
Ἡ δική μας ἀδιάλειπτη προσευχή ξεκινάει ἀπὸ τὸ στόμα: «Κύριε
Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν με». Μετὰ τὸ παίρνει ἡ διάνοια καὶ μετὰ τὸ
κατεβάζει στὴν καρδιά. Σιγὰ-σιγά, ὅταν χρονίσει ἐκεῖ μέσα στὴν
καρδιὰ αὐτὴ ἡ μονολόγιστη εὐχή, τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστὲ ἐλέησόν
με», -ποὺ τὸ κάνουμε ἐμεῖς, ἐπαναλαμβάνω- αὐτή ἡ συνεχής
ἐπίκληση τοῦ Θείου Ὀνόματος διώχνει ὅλους τους λογισμούς. Αὐτὸς
εἶναι ὁ τρόπος.
14. Πῶς γίνεται ἡ κάθαρση καί ὁ Φωτισμός.
Θὰ μοῦ πεῖτε: «Ὡραία Πάτερ! – Πῶς γίνεται λοιπὸν αὐτὴ ἡ
κάθαρση; Πῶς φεύγουν αὐτοὶ οἱ λογισμοὶ πού ἔχουνε μπεῖ μέσα
στὴν καρδιά μας;»
-Ἀκριβῶς μ’ αὐτό. (Δηλαδὴ μὲ τὴν ἀδιάλειπτη ἐπίκληση τοῦ Θείου
Ὀνόματος στὴν καρδιά μας). Καὶ ὄχι μόνο μ’ αὐτό, βέβαια, ἀλλὰ καὶ
μὲ ὅλη τὴν ὑπόλοιπη ἀσκητική, θεραπευτικὴ ἀγωγὴ τῆς Ἐκκλησίας
μας, ποὺ σημαίνει μετάνοια, νηστεία, ἀγρυπνία, λειτουργικὴ ζωὴ
(δηλ. νὰ πηγαίνεις στίς ἀκολουθίες καί πρό πάντων στὴν Θεία
Λειτουργία), σημαίνει ὀρθὴ δογματικὴ συνείδηση (δηλ. νὰ πιστεύεις
σωστά, ὀρθόδοξα).
Δὲν μπορεῖς νὰ εἶσαι αἱρετικός, γιὰ παράδειγμα, καὶ νὰ κάνεις
«νοερὰ προσευχή». Ἐὰν δὲν ἔχεις ὀρθὰ «πιστεύω» γιὰ τὸν Θεό, γιὰ
τὴν Ἁγία Τριάδα, γιὰ τὸν Χριστό, δὲν κάνεις τίποτα. Ἕνας
ἀβάπτιστος ἢ ἕνας ἀκατήχητος, ἕνας ποὺ ἔχει ξεκλίνει ἀπὸ τὴν
ὀρθόδοξη πίστη, ἂς κάνει ὅση «νοερὰ προσευχὴ» θέλει. Δὲν θὰ
κατορθώσει τίποτα.
Ὅλα αὐτὰ (δηλαδή ἡ ἀσκητικὴ-θεραπευτικὴ ἀγωγὴ τῆς Ἐκκλησίας
μας, συνδυασμένη μὲ τὴν ὀρθὴ πίστη καὶ τὴν συμμετοχὴ στὰ Ἅγια
Μυστήρια) ὁδηγοῦν στὴν κάθαρση ἀπὸ τὰ πάθη καὶ ἀπὸ τοὺς
λογισμούς.
Ὅταν, λοιπόν, κατεβεῖ ἡ προσευχή μας στὴν καρδιά, διώχνει ὅλους
αὐτοὺς τοὺς λογισμούς, μένει καθαρὴ ἡ καρδιά, ὅποτε εἰσέρχεται τὸ
Ἅγιο Πνεῦμα. Καὶ τότε συμβαίνει ὁ φωτισμός, τὸ δεύτερο στάδιο
τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Καὶ τότε εἶναι πού γίνεται ὁ ἄνθρωπος «ναὸς
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».
15. Οἱ προσευχές τῆς Ἐκκλησίας ὁμιλοῦν γιά τήν κάθαρση καί τόν
φωτισμό.
Ὅλες οἱ ἀκολουθίες καθὼς καὶ ἡ ἀσκητικὴ-ἡσυχαστικὴ Παράδοση
τῆς Ἐκκλησίας μας ἀναφέρονται κυρίως σὲ τρεῖς πνευματικὲς
καταστάσεις. Τὶς δύο τὶς ἀναφέραμε ἤδη…
Ἡ πρώτη: ἡ κάθαρση ἀπὸ τὰ πάθη τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος.
Ἡ δεύτερη: ὁ φωτισμὸς τοῦ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν Χάρη τοῦ
Ἁγίου Πνεύματος.
Καὶ ἡ τρίτη: ἡ θέωση τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος τοῦ ἀνθρώπου,
πάλι ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα.
Οἱ Ἅγιοι Πατέρες κυρίως ὁμιλοῦν γιὰ τὴν κάθαρση καὶ τὸν
φωτισμό.
Οἱ ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἐκφράσεις τῆς λογικῆς λατρείας,
δηλαδή τῆς λατρείας ποὺ κάνουμε μὲ τὴν διάνοια καὶ ὄχι μὲ τὴν
καρδιά. Αὐτὸ ποὺ κάνουμε μὲ τὴν καρδιὰ δὲν ἀκούγεται. Ἡ
καρδιακὴ προσευχὴ εἶναι μυστική. Στὸν ναό, στὶς ἀκολουθίες τῆς
Ἐκκλησίας ὁμιλοῦμε, διαβάζουμε, ψάλλουμε, δηλαδὴ διατυπώνουμε
μὲ τὴν λογική μας προσευχὲς καὶ τὶς λέμε δυνατὰ ὥστε νὰ τὶς ἀκούει
καὶ ὁ ἄλλος. Αὐτὴ ἡ προσευχὴ λέγεται λογική. Αὐτὴ εἶναι ἡ λογικὴ
λατρεία. Οἱ προσευχὲς ποὺ ἔχουν συντάξει οἱ Ἅγιοι Πατέρες- ἡ
λογικὴ λατρεία- μᾶς μιλᾶνε γι’ αὐτὰ τὰ δύο στάδια, κυρίως: τήν
κάθαρση καὶ τὸν φωτισμό.
16. Ὁ φωτισμός.
Αὐτὰ τὰ δύο στάδια (τῆς κάθαρσης καί τοῦ φωτισμοῦ) τὰ δίνει ὁ
Θεὸς σὲ ὅλους, ὅσοι τό ἐπιθυμοῦν –δὲν κάνει διακρίσεις. Μπορεῖ ὁ
ἄνθρωπος ἐάν θελήσει, νά περάσει ἀπό τό πρῶτο καί νά φθάσει στό
δεύτερο στάδιο.
Τό μόνο πού ἀπαιτεῖται εἶναι ὁ ἄνθρωπος νὰ μετανοήσει, νὰ μπεῖ
στὴν διαδικασία τῆς προσπάθειας νὰ καθαρίσει τὴν ψυχή του, τὸν
νοῦ του, τὴν καρδιά του, συνεργαζόμενος μὲ τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος. Ὅταν τὸ κάνει αὐτὸ ὁ ἄνθρωπος, σίγουρα θὰ φθάσει
καὶ στὸν φωτισμό.
Ὁ φωτισμὸς δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε
«πρόγευση τοῦ Παραδείσου». Αἰσθάνεται πλέον ὁ ἄνθρωπος ὅτι
εἶναι ἀπὸ τώρα στὸν Παράδεισο. Γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ «ἐπὶ γῆς
Παράδεισος» .Πραγματικὰ μέλος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι αὐτὸς ποὺ ζεῖ
μέσα στὸν Παράδεισο ἀπὸ τώρα. Ἔχει φτάσει στὸν φωτισμό, δηλ.
ἔχει γίνει ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος!
Ἔτσι, λοιπόν, νορμὰλ ὀρθόδοξος (πιστός) ποιὸς εἶναι; (γιὰ νὰ
ξαναγυρίσουμε στὴν ἐρώτηση)
-Εἶναι μήπως ὁ βαπτισμένος ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει ὑποστεῖ κάθαρση;
-Ὄχι, βέβαια.
-Μήπως εἶναι ὁ καθαρμένος καὶ φωτισμένος;
-Βέβαια! Αὐτὸς εἶναι.
17. Ἀφοῦ βαπτιζόμεθα γιατί χρειαζόμαστε πάλι κάθαρση;
Δὲν ἀρκεῖ, λοιπόν, νὰ βαπτισθεῖς, ἀλλὰ θὰ πρέπει νὰ κάνεις καὶ
αὐτὸ ποὺ λέμε κάθαρση.
«Γιατί», θὰ μοῦ πεῖτε, «νὰ κάνω τὴν κάθαρση; Δὲν φθάνει τὸ
Βάπτισμα γιὰ νὰ μᾶς καθαρίσει;»
Φθάνει, ἀλλὰ δυστυχῶς, ἀμέσως μετὰ τὸ Βάπτισμα, ἐμεῖς οἱ ἴδιοι
ἐπαναλαμβάνουμε τὴν παρακοὴ τοῦ Ἀδὰμ, ὄχι μία, ἀλλά πολλὲς
φορὲς.
Θὰ μοῦ πεῖτε:
-«Ἐμεῖς τότε (ὅταν μᾶς βάπτισαν) ἤμασταν μωρά».
-Ε, τὸ κάνουν οἱ γονεῖς μας καὶ τὸ περιβάλλον μας. Αὐτοὶ στὴν
ἀρχὴ καὶ στὴν συνέχεια καὶ ἐμεῖς ἐπιτρέπουμε νὰ μπαίνει πάλι μέσα
μας τὸ «μπάζο» τῆς ἁμαρτίας.
Ἡ κενοδοξία, ὁ ἐγωισμός μας, τρέφονται πολὺ καλὰ ἀπὸ τὸ
περιβάλλον μας, ἀπὸ τοὺς γονεῖς καὶ τοὺς λοιποὺς συγγενεῖς. Μὲ τὰ
«μπράβο-μπράβο»! ποὺ μᾶς λένε, ὅλα αὐτά… ξυπνᾶνε πάλι τὰ πάθη
μέσα μας. Μολύνεται πάλι ὁ νοῦς μας ἀπό τήν ὑπερηφάνεια καί ὅλα
τά ἄλλα πάθη, ὁπότε χάνουμε ἤ, πιό σωστά, «ἀπενεργοποιοῦμε» τὸ
Ἅγιο Πνεῦμα, πού εἴχαμε πάρει μέ τά Ἅγια Μυστήρια τοῦ Ἁγίου
Βαπτίσματος καί τοῦ Ἁγίου Χρίσματος. Ἔτσι, χρειάζεται νὰ γίνει
πάλι αὐτὴ ἡ κάθαρση, αὐτήν τήν φορά, διὰ τῆς μετανοίας, τῶν
δακρύων καί τῆς ἐξομολογήσεως.
18. Σέ τί διαφέρουν οἱ «νορμάλ» Ὀρθόδοξοι ἀπό τούς ἄλλους
Ὀρθοδόξους.
-Ἄραγε, τώρα, σὲ τί διαφέρουν οἱ νορμὰλ ὀρθόδοξοι ἀπὸ τοὺς
ἄλλους ὀρθόδοξους; Δηλαδή, οἱ «καθαρμένοι» ἀπὸ τοὺς ἄλλους;
-Διαφέρουν στὸ δόγμα;
-Ὄχι βέβαια. Γιατί ὅλοι οἱ ὀρθόδοξοι, γενικά, ἔχουμε τὸ ἴδιο δόγμα
καὶ ὅλοι ξερουμε ὅτι πιστεύουμε σωστά. Ἔχουμε τὸ «Πιστεύω» καὶ
πράγματι τό λέμε σωστὰ (δηλαδή χωρίς ἀλλοιώσεις, προσθῆκες ἤ
ἀφαιρέσεις). Ὅσοι τὸ ξέρουμε δηλαδή…
Ὕποθέστε τώρα ὅτι σὲ ἕναν ναὸ μέσα ὑπάρχουν 300 ὀρθόδοξοι καὶ
κάνουμε Θεία Λειτουργία. Ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς 300, ὑποθέστε πάλι ὅτι
μόνο οἱ πέντε εἶναι σὲ κατάσταση φωτισμοῦ. Ἔχουν ὑποστεῖ τὴν
κάθαρση, ἔχουν κάνει τὴν κάθαρση στὸν ἑαυτό τους καὶ ἔχουνε
φωτιστεῖ ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. Μόνο οἱ πέντε! Ἐνῶ οἱ ἄλλοι
ὑποθέστε ὅτι δὲν εἶναι φωτισμένοι. Μάλιστα οἱ ἄλλοι δὲν ἔχουν
ἰδέα τοῦ τί εἶναι κάθαρση, ὅπως συμβαίνει δυστυχῶς συνήθως…
Τίθεται λοιπόν τὸ ἐρώτημα:
-Οἱ «νορμὰλ» ὀρθόδοξοι χριστιανοί, μεταξὺ αὐτῶν (δηλ. ἀπὸ τοὺς
300), πόσοι εἶναι ;
-Δυστυχῶς, μόνον οἱ πέντε. Φαίνεται …σκληρό, ἀλλὰ ἔτσι εἶναι. Κι
ἂν σκεφτεῖ κανείς: «πόσοι εἶναι αὐτοὶ ποῦ ἐκκλησιάζονται κάθε
Κυριακή (ἀπὸ τό σύνολο τῶν ὀρθοδόξων Ἐλλήνων);». Εἶναι μόνο
τὸ 3%. Ἀπὸ αὐτὸ τὸ 3%, πάλι, πόσοι ξέρουν τί σημαίνει κάθαρση
ἀπὸ τὰ πάθη ἔτσι ὥστε νά βρίσκονται στήν προσπάθεια αὐτή; Καί
πόσοι ἔχουν φθάσει στήν κάθαρση γιά νά εἶναι «νορμάλ»;
Καταλάβατε;(…) Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι τὸ θέμα δὲν εἶναι ἁπλῶς νὰ
πηγαίνουμε στὴν ἐκκλησία, ἢ ἁπλῶς νὰ κάνουμε κάποιες
θρησκευτικὲς πράξεις: Γιὰ παράδειγμα νὰ ἀνάβουμε κεριά, νὰ
κάνουμε Εὐχέλαια, νὰ κάνουμε Ἁγιασμοὺς καὶ φτάνει…Τότε δέν
εἴμαστε ἐντάξει…
Μπορεῖ ἐνδεχομένως νὰ πᾶμε καὶ σὲ μία ὁμιλία, νὰ στείλουμε καὶ τὰ
παιδιά μας στὸ Κατηχητικό… Αὐτὰ ὅλα εἶναι θρησκευτικὲς πράξεις,
ἀλλά, ἂν δὲν προχωρήσουμε στὴν κάθαρση ἀπὸ τὰ πάθη καὶ στὸ
φωτισμό, οὐσιαστικὰ δὲν εἴμαστε «νορμάλ». Δὲν εἴμαστε μέσα στὴν
Ἐκκλησία.
Ἡ κάθαρση κι ὁ φωτισμός, μάλιστα, εἶναι συγκεκριμένες
καταστάσεις καὶ μποροῦν νὰ ἐξακριβωθοῦν ἀπὸ τούς ἔμπειρους καὶ
φωτισμένους πνευματικοὺς Πατέρες.
Ὅποτε, ἔχουμε ἐδῶ –προσέξτε- καθαρὰ ἰατρικὰ κριτήρια. Εἴπαμε
ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἰατρεῖο κι ἔχει ἰατρούς: τοὺς πνευματικοὺς
Πατέρες μὲ πρῶτο ἀρχίατρο τὸν ἴδιο τὸν Κύριο.
Στὴν Ἐκκλησία ὁμιλοῦμε γιὰ πράγματα κι ὄχι γιὰ ἰδέες, οὔτε γιὰ
φιλοσοφίες. Ἐφόσον ὁ νοῦς εἶναι ἕνα φυσιολογικὸ ὄργανο τοῦ
ἀνθρώπου, τοῦ κάθε ἀνθρώπου, καὶ τὸν ἔχουν ὄχι μόνον οἱ
Ἕλληνες ἢ οἱ Ὀρθόδοξοι, ἀλλὰ καὶ οἱ μουσουλμάνοι καὶ οἱ
βουδιστὲς κι ὅλος ὁ κόσμος, τότε: ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουν τὴν ἴδια
ἀνάγκη γιὰ κάθαρση καὶ φωτισμό. Τοῦτο συμβαίνει διότι, ὅπως
εἴπαμε, ὅλων ὁ νοῦς εἶναι σκοτισμένος.
19. Ἡ Ὀρθοδοξία δέχεται ὅλους τούς ἀνθρώπους πρός θεραπείαν
χωρίς νά τούς ἐξαναγκάζει.
Ἡ Ὀρθοδοξία ἀγκαλιάζει ὅλους τούς ἀνθρώπους, γιατί δὲν εἶναι
θρησκεία. Εἶναι θεραπεία, εἶναι θεραπευτική, εἶναι ἰατρεῖο.
Ὅταν πᾶς στὸν γιατρὸ δὲν σὲ ρωτάει: «-Εἶσαι Ἕλληνας; -Νὰ σὲ
πάρω» ἢ «-Εἶσαι Ἀλβανὸς ἢ εἶσαι διαφορετικός; -Δὲν σὲ παίρνω.»
Ὁ ἰατρὸς τοὺς θεραπεύει ὅλους, ἂν εἶναι «σωστὸς» φυσικά.
Ἔτσι καὶ ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι ἑνὸς κράτους ἢ ἑνὸς ἔθνους. Γι’
αὐτό, βλέπετε, δὲν λέμε: «Ἡ Ἐκκλησία τῶν Ἑλλήνων», ἀλλὰ: «Ἡ
Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος».
- Καὶ ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ποιὸν ἔχει μέσα; Γιὰ ποιοὺς
ἐνδιαφέρεται; Μόνο γιὰ τοὺς Ἕλληνες;
- Ὄχι. Γιὰ ὅλους, ὅσοι κατοικοῦν αὐτὴν τὴν στιγμὴ στὴν Ἑλλάδα.
Εἶναι Ἀλβανοί, εἶναι Ταϊβανέζοι, εἶναι ἀπὸ τὸ Νέο Δελχί, ἀπ’ ὅπου
καὶ νὰ ‘ναι, ἡ Ἐκκλησία τοὺς ἀγκαλιάζει ὅλους αὐτούς. Ἄν ὅλοι
αὐτοί πᾶνε στὸ ἰατρεῖο αὐτό (στήν Ἐκκλησία), θὰ τοὺς θεραπεύσει,
θὰ τοὺς δεχθεῖ, γιατί ὅλων αὐτῶν ὁ νοῦς εἶναι ἄρρωστος καί ἡ
Ἐκκλησία εἶναι γιά νά θεραπεύσει ὅλον τόν κόσμο.
Ἐπίσης λέμε: «Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν». Δὲν λέμε «Ἀρχιεπίσκοπος
τῶν Ἀθηναίων». Ὅσοι μένουν στὴν Ἀθήνα, δηλαδή, εἶναι κάτω ἀπὸ
τὴν ποιμαντική του φροντίδα καὶ τήν ἀγάπη, είναι μέσα στό
ποιμαντικό του ἐνδιαφέρον. Τοὺς ἀγκαλιάζει ὅλους ἡ Ἐκκλησία.
Βλέπουμε, λοιπόν, ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἡ ἑνότητα τῶν πάντων καὶ
μέσα στὴν Ἐκκλησία εἴμαστε ὅλοι -ὅπως ἔλεγε ὁ μακαριστὸς π.
Πορφύριος-. Εἴμαστε ὅλοι «δυνάμει»· μακάρι νὰ γίνουμε καὶ
«ἐνεργείᾳ», δηλαδὴ νὰ μποῦμε (ὅλος ὁ κόσμος νὰ μπεῖ) ἐκεῖ μέσα μὲ
τὴν θέλησή μας.
Ὁ Χριστὸς Μας δὲν ἀναγκάζει κανέναν νὰ πάει νὰ θεραπευτεῖ.
Εἶναι πολὺ -θὰ λέγαμε- «δημοκρατικός», πολὺ περισσότερο ἀπὸ
ὅσο ἀντιλαμβανόμαστε τὴν ἔννοια τῆς δημοκρατίας καὶ τοῦ
δημοκρατικοῦ σήμερα. Ὅποιος θέλει νὰ πάει κοντά Του, τὸν
δέχεται, ἀλλὰ κανέναν δὲν τὸν ἀναγκάζει νὰ θεραπευθεῖ.
20. Μόνο ἡ Ἐκκλησία θεραπεύει τήν ἀνθρώπινη ψυχή.
Ἡ θεραπευτικὴ ἀγωγὴ εἶναι μία. Δὲν ὑπάρχουν πολλὲς θεραπεῖες
γιὰ τὸν νοῦ. Μία εἶναι: αὐτὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας.
Οἱ «λεγόμενες» ψυχοθεραπεῖες, ποὺ κυκλοφοροῦν στὸν κόσμο ἀπὸ
τοὺς (συγχωρέστε με, δὲν εἶναι δική μου ἡ ἔκφραση, εἶναι τοῦ
πατρὸς Πορφυρίου) «λεγόμενους ψυχιάτρους» καὶ ψυχοθεραπευτές,
τουλάχιστον στὴν Ἑλλάδα, εἶναι 120!
Ἑκατὸν εἴκοσι διαφορετικὲς «ψυχοθεραπεῖες» κυκλοφοροῦν
σήμερα στὴν Ἑλλάδα! Ἀπὸ αὐτὸ καὶ μόνο καταλαβαίνει κανεὶς ὅτι
δὲν ὑπάρχει θεραπεία ἐκεῖ μέσα, μέσα σὲ αὐτὰ τὰ συστήματα καί τά
«ψυχιατρικά καταστήματα». Γιατί, ἐὰν ὑπῆρχε, δὲν θὰ ἦταν ἀνάγκη
νὰ ὑπάρχουν 120 μέθοδοι. Μία θὰ ὑπῆρχε καὶ θὰ ἦταν ἀρκετή.
Ὅπου βλέπει κανεὶς πολλὰ φάρμακα καὶ πολλὲς μεθόδους, γιὰ τὸ
ἴδιο νόσημα, αὐτό σημαίνει ὅτι δὲν ἔχουμε θεραπεία, δὲν ξέρουμε
τὴν θεραπεία.
(Συνεχίζεται)
Ἱερομόναχος Σάββας Ἁγιορείτης
http://HristosPanagia.blogspot.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου