Πνευματικὴ ἄσκηση καὶ Θεολογία

Πνευματικὴ ἄσκηση καὶ Θεολογία

τοῦ Ἰωάννη Τάτση, Θεολόγου

Ὅσοι μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ἀξιωθήκαμε νὰ ζοῦμε καὶ νὰ κινούμαστε ἐντός της Ἐκκλησίας ἀκολουθοῦμε κάποιες φορὲς λανθασμένη πορεία στὰ ζητήματα τῆς καθημερινῆς πνευματικῆς ζωῆς.Καὶ τοῦτο εἶναι πολὺ ἐπικίνδυνο, καθότι μία πορεία διαφορετικὴ ἀπὸ αὐτὴν ποὺ βάδισαν οἱ ἅγιοι Πατέρες μας δὲν ὁδηγεῖ μὲ ἀσφάλεια στὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, εἶναι δὲ πολὺ πιθανὸ νὰ μᾶς στερήσει τὴν αἰώνια ζωή.

Ἡ Ὀρθοδοξία ὑπῆρξε καὶ εἶναι πάντοτε ἀσκητική. Ἡ καλοπέραση, ἡ εὔκολη ἄνευ κόπων καὶ θλίψεων ζωὴ δὲν εἶναι ἡ ὁδὸς τῶν Πατέρων μας. Ἡ ἐργασία τῆς ἀδιάλειπτης προσευχῆς, ἡ νηστεία, ἡ μετάνοια,ἡ ἐνδυνάμωση τοῦ ἀγωνιστικοῦ φρονήματος μέσω τῆς ἀνάγνωσης τῶν Γραφῶν καὶ τῶν Πατέρων εἶναι οὐσιώδη στοιχεῖα τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Στὶς μέρες μᾶς κάποιοι προσπαθοῦν νὰ ἀνακαλύψουν μία πλατεία ὁδὸ γιὰ τὴν εἴσοδο στὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Ἡ νηστεία εἶναι, σύμφωνα μὲ μερικοὺς «προοδευτικοὺς» πνευματικούς, γιὰ τοὺς μοναχοὺς καὶ τοὺς ἡλικιωμένους. Δὲν εἶναι ἀπαραίτητη πρὶν τὴ Θεία Κοινωνία, στὴν ὁποία προτρέπουν τὰ πνευματικά τους τέκνα νὰ μετέχουν συχνότατα ἄνευ νηστείας. Ἡ ἐπιμονὴ καὶ ὑπομονὴ στὴν προσευχή, ἡ νοερὰ ἐργασία φαίνονται....

ἀγωνίσματα ἀκατόρθωτα. Ἔμεινε τὸ κομποσχοίνι περασμένο στὸ χέρι σὰν κόσμημα ἀλλὰ οἱ κόμποι τοῦ ἀποσυνδέθηκαν ἀπὸ τὴν ἐργασία τῆς εὐχῆς. Μερικοὶ σύγχρονοι θεολόγοι ἀνακάλυψαν τὴν «εὐχαριστιακὴ ἐκκλησιολογία» καὶ ὑποβάθμισαν τὴν ἀσκητικὴ διάσταση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας. Ὅλα ἀρχίζουν καὶ τελειώνουν, ὅπως διδάσκουν, ἐντός της Θείας Εὐχαριστίας,στὴν ὁποία μετέχουμε ὅλοι μὲ κάθε εὐκολία ἄνευ νηστείας, ἐξομολογήσεως καὶ πνευματικῆς προετοιμασίας. Τὰ ἀσκητικὰ γυμνάσματα τῶν Πατέρων τίθενται σὲ δεύτερη μοίρα μαζὶ μὲ τὶς «ἀκραῖες» ἀπόψεις τους γιὰ τὶς σχέσεις μὲ τοὺς αἱρετικούς.

Ἡ ἐκκοσμίκευση τοῦ βίου μᾶς ἐνσωματώνεται στὴ σύγχρονη «θεολογία» ποὺ γίνεται «συναφειακὴ» καὶ μὲ εὐκολία ἐπιχειρεῖ ὑπερβάσεις τῶν ἱερῶν Κανόνων καὶ τῶν διδαχῶν τῶν ἁγίων Πατέρων. Ἡ «μεταπατερικὴ θεολογία» παρέχει πλέον εὐκολότερη πρόσβαση στὸν Παράδεισο, ποὺ δὲν περνάει ἀπὸ τὴν ὁδὸ τῆς ἀσκήσεως, τοὺς κόπους καὶ τοὺς ἱδρῶτες,τὰ δάκρυα καὶ τοὺς στεναγμούς, τὶς μετάνοιες καὶ τὶς ὁλονύκτιες στάσεις, τὴν προσευχή, τὴν αὐτομεμψία καὶ τὴ μετάνοια.

Καὶ ἐνῶ ἐγκαταλείψαμε ἐν πολλοῖς τὸν ἀσκητικὸ δρόμο τῶν ἁγίων Πατέρων, ἰσχυριζόμαστε ἔπειτα ὅτι μποροῦμε καὶ ἐμεῖς σήμερα νὰ παράγουμε νέα θεολογία, διότι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα δὲν παύει ποτὲ νὰ φωτίζει καὶ νὰ ἐνεργεῖ ἐντός της Ἐκκλησίας. Πράγματι. Μόνο ποὺ ὁ φωτισμὸς αὐτὸς δὲν δίδεται στοὺς καθισμένους στὰ γραφεῖα καθηγητὲς καὶ διανοούμενους οὔτε στοὺς κληρικοὺς καὶ ἐπισκόπους ποὺ νομίζουν ὅτι μόνη ἡ κατάληψη μίας θέσης στὴν ἐκκλησιαστικὴ διοίκηση τοὺς μετέτρεψε ξαφνικὰ σὲ φορεῖς τοῦ θείου φωτισμοῦ. Ὁ φωτισμὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος χαρίζεται μετὰ τὴν κάθαρση στοὺς ἀσκητὲς τῆς Ὀρθοδοξίας ποὺ ἀγωνίζονται ἐντὸς καὶ ἐκτός του κόσμου. Ἀπόδειξη τῆς ἐνεργοὺς δράσης τοῦ Ἁγίου Πνεύματος δὲν εἶναι ἡ παραγωγὴ θεολογίζοντος φιλοσοφικοῦ θεωρητικοῦ λόγου, ποὺ πολλὲς φορὲς ἀποτολμᾶ τὴν ἀμφισβήτηση τῆς πατερικῆς πείρας ἀλλὰ τὰ συγγράμματα καὶ οἱ διδαχὲς τῶν ἀσκητῶν ὅπως αὐτὰ τοῦ Γέροντος Παϊσίου, τοῦ Γέροντος Πορφυρίου ἢ τοῦ Ἰωσὴφ τοῦ Ἠσυχαστοῦ.Τὴ γνησιότητα τῆς θεολογίας τοὺς βεβαιώνει ἡ πλήρης συμφωνία τους μὲ τοὺς πρὸ αὐτῶν ἁγίους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Ὅσοι λοιπὸν ποθοῦμε νὰ ἀποκτήσουμε τὴν πείρα αὐτῶν τῶν ἀληθινῶν θεολόγων ὀφείλουμε νὰ ἀναλάβουμε ἀγώνα πνευματικὸ ὅμοιο μὲ ἐκείνους καὶ μὲ ὑπομονὴ νὰ διαπεράσουμε ἀπὸ τὰ πυρὰ τῶν πειρασμῶν ποὺ καὶ ἐκεῖνοι διῆλθαν.