Η ΠΑΡΑΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ & ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ.

Ειδήσεις / Απόψεις
Η παραποίηση της έννοιας της ευθύνης και της αλληλεγγύης
γράφει ο Δρ Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς Η πρόσφατη απόφαση της Νορβηγικής Επιτροπής Νόμπελ να τιμήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση με το φετινό Νόμπελ Ειρήνης για τη συμβολή της στην προώθηση της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη, βρίσκει την επόμενη Σύνοδο Κορυφής (18.10.2012), στις Βρυξέλλες, σχεδόν ανέτοιμη για να επαναλάβει το μήνυμα του παρελθόντος. Όπως φαίνεται στο επίκεντρο θα βρεθούν και πάλι οι Τράπεζες αδιαφορώντας για τις ανθρώπινες αξίες, όπως αυτές διαμόρφωσαν το παρελθόν της Ευρώπης. Κι αυτό γιατί ζητείται και αναζητείται η παγίωση της πολιτικής σταθερότητας στην Ευρώπη μέσα από λανθασμένους τρόπους και αποφάσεις. Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να κάνουμε μία σύντομη ανάλυση του νέου πλαισίου ζωής, όπως διαμορφώθηκε, τα τελευταία χρόνια, και μάλιστα πριν την οικονομική κρίση. Πρόσφατα, διευθυντικό στέλεχος μεγάλης αμερικανικής τράπεζας, -σύμβολο της οικονομικής εξουσίας-, ο οποίος για αρκετά έτη εργάστηκε στο νευραλγικό πόστο των τραπεζικών επενδυτικών προγραμμάτων, σε άρθρο του στην εφημερίδα «New York Times», κατήγγειλε δημόσια την πολιτική της Τράπεζας για «ηθική πτώση». Παρά τα ρεαλιστικά σχόλια του αρθρογράφου ως προς τις αιτίες που προκάλεσαν αυτή την «ηθική πτώση», τόσο στην Αμερική όσο και στην Ευρώπη, οι ανώνυμοι έμποροι του χρήματος, που ρυθμίζουν τις οικονομίες των λαών, και είναι γνωστοί ως «αγορές», συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να αυτονομούν το χρήμα ως αφηρημένη «λογιστική» αξία. Οι νέες δομές του χρηματοπιστωτικού συστήματος συνεχίζουν να βασίζονται στην «εικονική οικονομία», όπου κανείς κρατικός ή άλλος πολιτικός θεσμός δεν μπορεί να την ελέγξει. Αντιθέτως, οι αποφάσεις των παραγόντων του τραπεζικού συστήματος, μπορούν να ανατινάξουν κράτη και έθνη και να καταδικάσουν εκατομμύρια ανθρώπους στην ανεργία και την εξαθλίωση. Πώς φτάσαμε στην παραποίηση αυτή αξιών και εννοιών; Τί έχει συμβεί; Με ποιο τρόπο μπορεί και σήμερα η Ευρώπη στην κοινωνική σταθερότητα, η οποία θα βασίζεται σε αξίες όπως ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων; Ο τρόπος με τον οποίο αναπτύχθηκε η ευρωπαϊκή πολιτική, τα τελευταία χρόνια, με έμφαση στην ευμάρεια και την ευδαιμονία, άλλαξε διαχρονικές έννοιες και όρους και δημιούργησε νέα δεδομένα που διαμορφώνουν παράλληλα και νέες αντιλήψεις. Καταρχήν έχει παραποιηθεί το ηθικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, γενικά, επιλέγει τις αξίες της. Η επιλογή «των κοινών αξιών» (αυτό που αποκαλούμε σήμερα στην Ευρώπη ‘shared values’), με την απουσία μιας ουσιαστικής προσέγγισης της προσωπικής ευθύνης, επηρεάζει παράλληλα και τα πρότυπα της συμπεριφοράς. Όπως επισημαίνει ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, ο άνθρωπος, υιοθετώντας έναν υλιστικό πολιτισμό, τροποποιεί το όραμά του για την επιτυχία, τα αποτελέσματά της και τις επιθυμίες του. Επικεντρώνει τα πάντα σε ένα καθαρά υλιστικό όραμα και το συμφέρον. Μαζί με την παραποίηση της έννοιας της ευθύνης έχει χαθεί και το αίσθημα της αλληλεγγύης. Η παγκοσμιοποίηση έχει αντικαταστήσει βαθμιαία το παραδοσιακό σχήμα του τραπεζίτη από τα επενδυτικά προγράμματα, τα οποία έχουν πολύ διαφορετικές απαιτήσεις και προοπτικές. Συχνά, τα επενδυτικά προγράμματα συνδέονται άμεσα με βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα και παρά με τα μακροπρόθεσμα, με άκαμπτες προσδοκίες και στόχους. Αυτό το πρότυπο οδηγεί στην στρατολόγηση των γνωστών «Golden boys», των τραπεζικών στελεχών, οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά τα αποτελέσματα της αύξησης των χρηματιστηριακών αξιών, της αποδοτικότητας των μερισμάτων και μπορούν να αποσπούν από αυτά τεράστια κέρδη. Αλλά υπάρχει κάτι πιο σημαντικό που ερμηνεύει την «ηθική πτώση» των τραπεζικών συστημάτων. Αυτό που έχει παραποιηθεί περισσότερο – ίσως αποιεροποιηθεί- τα τελευταία χρόνια, είναι ο ρόλος των τραπεζικών επενδύσεων. Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών, οι επενδύσεις έρχονται να αντισταθμίσουν την πραγματική ανάπτυξη, η οποία έχει κυριολεκτικά καταρρεύσει εξαιτίας της δημογραφικής κρίσης και της μετεγκατάστασης μεγάλων μονάδων παραγωγής από τις δυτικές κοινωνίες προς τον ασιατικό κόσμο. Σε ότι αφορά την Ελλάδα αυτό συμβαίνει εδώ καιρό με την μεταφορά βιομηχανικών παραγωγικών μονάδων στις γειτονικές χώρες. Η επένδυση έχει αντικαταστήσει βαθμιαία την πραγματική οικονομία και η αύξηση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) υποστηρίζεται από τα δάνεια. Έτσι έχει χαθεί η έννοια του τόκου και κατ’ επέκταση της αποταμίευσης, η οποία σήμερα θυσιάζεται στο βωμό του καταναλωτισμού. Ο τραπεζίτης για να προσεγγίσει τον πελάτη έχει εφεύρει τα διάσημα «τραπεζικά προϊόντα». Το τραπεζικό δάνειο όμως πρέπει να διασφαλισθεί με οιανδήποτε τρόπο: εξασφαλισμένες εγγυήσεις, δηλαδή, υποθήκη ακίνητης περιουσίας ή βεβαιωμένες μετοχές της χρηματιστηριακής αγοράς με σταθερή αξία. Τελικά αυξάνει το ΑΕΠ –στην κυριολεξία είναι ένα φούσκωμα- μέσα από περίπλοκους μηχανισμούς, πρωτίστως όμως από την αδυναμία κατανόησης της ευθύνης για πραγματική αύξηση, επικεντρώνοντας τα πάντα στην αύξηση των ατομικών bonus. Το σύστημα αυτό το τροφοδοτήσαμε σχεδόν όλοι μας με την ασυνεπή στάση μας και με τη συμμετοχή μας, μικρή ή μεγάλη, στην αδικία και την κοινωνική διαφθορά. Στην οδυνηρή αυτή οικονομική κρίση, τόσο η εκκλησιαστική αρχή όσο και οι πιστοί δεν μπορούμε να μείνουμε απλοί θεατές. Η Εκκλησία είναι υποχρεωμένη να αρθρώσει με σθένος λόγο προφητικό. Η αυτοκριτική δεν αρκεί. Ούτε ο ρόλος της Εκκλησίας επιτρέπεται να περιορισθεί σε περιγραφές πού στηλιτεύουν αόριστα τους παραβάτες. Ούτε επαρκούν τα επισιτιστικά προγράμματα. Τουλάχιστον δεν θα πρέπει να είναι στο επίκεντρο των φιλανθρωπικών μας πράξεων. Η σύγχρονη οικονομική κρίση, παρά την οδύνη και την αμηχανία που έχει προκαλέσει σε εκατομμύρια ανθρώπους, τόσο των υπανάπτυκτων όσο και των ανεπτυγμένων κρατών, δίνει μια εξαιρετική δυνατότητα για διορθωτικές αλλαγές σε κρίσιμους τομείς της παγκόσμιας, της εθνικής και της προσωπικής μας ζωής. Η έννοια της αλληλεγγύης δεν μπορεί να εκφρασθεί μόνον μέσα από τη συνδρομή, τη βοήθεια και τη συνεργασία. Αυτό σημαίνει ιδεολογικοποίηση των αξιών. Άμεσο χρέος μας είναι να στηρίξουμε την αληθινή ευθύνη και την αλληλεγγύη και με ειλικρινή σεβασμό στην αξία του κάθε ανθρωπίνου προσώπου και του κάθε έθνους, να αγωνισθούμε για μία δίκαιη υπέρβαση της οικονομικής κρίσεως, για μία ουσιαστική αλληλεγγύη μέσα στην κοινωνία μας και μεταξύ των λαών της οικουμένης.